Notitie proces niet meer verplichten ('Pas toe of leg uit') van wettelijke standaarden

Content

Vergadering: Forum Standaardisatie 10 december 2025

Agendapunt: 3F

Documentnummer: 3F

Aan: Forum Standaardisatie

Van: Stuurgroep Open Standaarden

Bijlagen: geen

Rechten: CC0 publieke domeinverklaring

Inleiding

Deze notitie behandelt het procedure voorstel voor het niet meer verplichten ('Pas toe of leg uit') van wettelijke standaarden via de 'Pas toe of leg uit'-lijst van Forum Standaardisatie. Dit procedure voorstel zorgt voor één uniforme procedure en voorkomt maatwerk-procedure per standaard.

Verplichtingskaders van standaarden van de 'Pas toe of leg uit'-lijst van Forum Standaardisatie kunnen zich in de loop van de tijd ontwikkelen, waaronder naar een wettelijke verplichting. Als een 'Pas toe of leg uit'-standaard wettelijk wordt verplicht, kan de 'Pas toe of leg uit'-lijst van het Forum niet meer het geschikte instrument zijn om de adoptie van de wettelijke verplichte standaard te bevorderen. Het ligt dan in de lijn om na te gaan om deze standaarden te verwijderen van de 'Pas toe of leg uit'-lijst.

Een uniforme procedure voor niet meer verplichten volgens 'Pas toe of leg uit' van een wettelijke standaard is nodig. Met het niet meer verplichten van een standaard volgens 'Pas toe of leg uit'-regime na een inmiddels wettelijke verplichting van die standaard en na het niet meer voldoen aan de eigen Basiscriteria, begeeft Forum Standaardisatie zich op onontgonnen terrein over de te volgen procedure voor het verwijderen (verplaatsen naar de archieflijst) van een standaard van de lijst open standaarden.

Buiten scope van deze notitie valt het vraagstuk over de wenselijkheid om te blijven communiceren via communicatie-uitingen van Forum Standaardisatie over standaarden die zijn verwijderd van de 'Pas toe of leg uit'-lijst na wettelijke verplichting.

1. Besluitpunt Forum Standaardisatie

Vraag aan Forum Standaardisatie om:

  1. in te stemmen met procedurevoorstel voor het niet meer verplichten volgens het 'Pas toe of leg uit'-regime van Forum Standaardisatie van inmiddels wettelijk verplichte standaarden;
  2. in te stemmen met het implementeren van het procedurevoorstel door het Bureau Forum Standaardisatie. Dit betreft: implementeren in de werkprocessen van Bureau Forum Standaardisatie, afstemmen met de relevante overleggremia voor bestuurlijke besluitvorming (in casu OBDO), en bijwerken van relevante documentatie rond de toetsingsprocedure.

Aanleiding

Per 1 juli 2023 is de Wet digitale overheid (Wdo) in werking getreden. Hierdoor is een mechanisme ontstaan om open standaarden wettelijk te verplichten. Daarnaast bieden afzonderlijke wetten en afgeleide regelgeving de mogelijkheid om standaarden wettelijk te (gaan) verplichten als onderdeel van het gewenste beleid (bv. Digitaal Stelsel Omgevingswet).

In 2025 heeft er aan herformulering plaatsgevonden van de Basiscriteria van Forum Standaardisatie om een standaard voor een procedure in aanmerking te nemen. Voor deze context geldt in bijzonder het basiscriterium: "Het uitvragen of gebruiken van de standaard moet niet al verplicht zijn op grond van een bestaande (Europees) wettelijke verplichting die gelijk dan wel groter is dan het voor de lijst beoogde functioneel toepassingsgebied en het organisatorisch werkingsgebied."

Directe aanleiding betreft de afstemming van Bureau Forum Standaardisatie en Logius over het niet meer verplichten aan de overheid van Digitoegankelijk via 'Pas toe of leg uit'-regime van Forum na de wettelijke verplichting van Digitoegankelijk via de Wet digitale overheid 'tijdelijk besluit toegankelijkheid digitale overheid' en na de aanpassing van het Basiscriterium 'wettelijk verplicht' van Forum Standaardisatie.

2. Procedure voor niet meer verplichten wettelijke standaarden

Onderstaand procedurevoorstel zorgt voor één uniforme procedure en voorkomt maatwerk-procedure per standaard. Het voorstel gaat uit van een sterk verkorte procedure ten opzichte van gangbare (verwijderings) toetsingsprocedures voor niet meer verplichten van standaarden. Niet meer verplichten van een inmiddels wettelijk verplichte standaard lijkt min of meer zo evident dat de uitkomst van de procedure in feite al tevoren vaststaat. Het doorlopen van een volledige toetsingsprocedure is daardoor een te zwaar middel. Een kortere procedure bevordert bovendien de actualiteit van de lijst open standaarden en past in de lijn van de verkorte toetsingsprocedure bij versiewijzigingen (incl. achterliggend onderzoeksrapport).

2.1 Procedurevoorstel

Dit voorstel behelst twee onderdelen die in de paragraaf 2.2 nader worden toegelicht:

1. Basisuitgangspunt

beoordeling door Bureau Forum Standaardisatie samen met de indiener of de wettelijke verplichting van de betreffende standaard groter of gelijk is dan het functioneel toepassingsgebied en/of het organisatorisch werkingsgebied van het Forum Standaardisatie.

2. Procedure

Indiener dient een verzoek in voor het niet meer verplichten van de wettelijk verplichte standaard voorzien van een expertadvies, waarna besluitvorming plaatsvindt in het Forum Standaardisatie en het OBDO geïnformeerd wordt over niet meer verplichten wettelijke standaarden. Het expertadvies motiveert het niet meer verplichten. Er vindt geen openbare consultatie plaats. Forum Standaardisatie communiceert het verwijderen van de standaard en verwijst naar de wettelijke verplichting.

2.2 Procedurevoorstel: nadere toelichting

2.2.1 Basis uitgangspunt

Basisuitgangspunt is een beoordeling vooraf of de wettelijke verplichting van de betreffende standaard groter of gelijk is dan het functioneel toepassingsgebied en/of het organisatorisch werkingsgebied van het Forum Standaardisatie.

Deze beoordeling vindt vooraf plaats door Bureau Forum Standaardisatie samen met de indiener (meestal beheerorganisatie of Nederlandse intermediair bij een standaard met een internationale beheerorganisatie) bij wijze van expertadvies. De indiener stelt (naar keuze met enkele stakeholders) een expert advies op voor Forum Standaardisatie ter ondersteuning van het niet meer verplichten van de standaard. Het Bureau Forum Standaardisatie kan ook de initiatiefnemer zijn voor het niet meer verplichten.

Als de wettelijke verplichting kleiner is dan het functioneel toepassingsgebied of organisatorisch werkingsgebied van het Forum Standaardisatie, dan blijft handhaving van het 'Pas toe of leg uit'-regime een nuttig instrument om de adoptie van de standaard te bevorderen.

2.2.2 Procedure

Na een positieve beoordeling op het basisuitgangspunt door Bureau Forum Standaardisatie in afstemming met de indiener vindt er een sterk verkorte toetsingsprocedure plaats volgens onderstaande generieke procedurevoorstel.

Er vindt geen openbare consultatie plaats. Zowel de wettelijke verplichting als de 'Pas toe of leg uit'-verplichting zijn ieder tot stand gekomen na zorgvuldige en uitgebreide procedures.

Het expertadvies betreft hier een korte neerslag van de check op het Basisuitgangspunt (beoordeling of de wettelijke verplichting van de betreffende standaard groter of gelijk is dan het functioneel toepassingsgebied en/of het organisatorisch werkingsgebied van het Forum Standaardisatie); het betreft hier geen 'regulier' expertadvies.

Duidelijke communicatie vanuit het Forum Standaardisatie na het verwijderen van de standaard van de 'Pas toe of leg uit'-lijst is van belang. In de communicatie wordt aangegeven dat de status 'Pas toe of leg uit' komt te vervallen, omdat de wettelijke verplichting elders is geregeld en de wetgeving zwaarder weegt dan de status van het Forum Standaardisatie. De 'Pas toe of leg uit'-lijst van het Forum is dan niet meer het geschikte instrument om de adoptie van de wettelijke verplichte standaard te bevorderen.

Processtappen:

  • indienen van voorstel voor niet meer verplichten wettelijke standaarden, door een organisatie of door BFS;
  • beknopt expertadvies motiveert het verzoek voor niet meer verplichten;
  • beoordeling van het expertadvies door BFS;
  • geen openbare consultatie;
  • advisering aan het Forum Standaardisatie door BFS op basis van het expertadvies;
  • besluitvorming door het Forum Standaardisatie;
  • informeren van OBDO ter kennisname over het besluit.

3. Consequenties verkorte procedure

De voorgestelde procedure voor niet meer verplichten wettelijke standaarden heeft consequenties.

3.1 Lijst open standaarden

De verkorte procedure treedt in werking bij elke nieuwe constatering van wijziging in de verplichtingkaders van een standaard (naar wettelijke verplichting). Het verkorten van de toetsingsprocedure betekent dus niet dat alle standaarden op de lijst open standaarden een hertoets ondergaan.

3.2 Aanpassing in de besluitvormingslijn

De verkorte procedure voor niet meer verplichten wettelijke standaarden van standaarden betekent een verschuiving in de besluitvormingslijn. Het Forum Standaardisatie dient dus het mandaat te krijgen van het OBDO om in het geval van niet meer verplichten wettelijke standaarden de besluitvorming op zich te nemen.

Documentatie-type

vergaderstuk